- Anonim halk edebiyatında en küçük nazım biçimidir.
- Söyleyeni belli değildir.
- 7’li hece ölçüsüyle söylenir.
- Genellikle tek bir dörtlükten oluşur.
- Kafiye biçimi “aaxa” şeklindedir.
- İlk iki dize hazırlık dizesidir, ilk iki dizenin asıl konuyla ilgisi yoktur.
- Asıl anlatılmak istenen son iki dizede verilir.
- Maniler Divan Edebiyatı’ndaki tuyuğların karşılığı olarak da bilinir.
- Konu sınırlaması yoktur. Sevgi, tabiat, övgü, yergi, evlat sevgisi, ayrılık, hasret ve aşk konularını işler. Konularına ve kullanım alanlarına göre mani çeşitleri şunlardır: Niyet, fal (yorum) manileri, aşk manileri, iş manileri, bekçi ve davulcu manileri, mektup manileri, atışma manileri, oyun manileri…
Biçimine göre mani dört çeşittir:
Düz Mani
Yedişer heceli dört dizeden oluşur. Kafiyelerinde çoğunlukla cinas yoktur.
Örnek:
Dağlar başın kar aldı a
Gül etrafın har aldı a
Ecele borçlu kaldım x
Bir canım var yar aldı a
Kesik Mani
Birinci dizesi 7 heceden az, anlamlı ya da anlamsız bir sözcük grubu olan manilerdir. Bu kesik dize cinaslı kafiyeyi hazırlar.
Örnek:
Yar elinden
Tutaydım yar elinden
Yar benim canım gözüm
Korkum ağyar elinden
Yedekli (Artık) Mani
Düz maninin sonuna aynı kafiyede iki dize daha eklenerek söylenen maniler. Cinaslı kafiye kullanılmaz, birinci dizeleri anlamlıdır.
Örnek:
Ağlarım çağlar gibi
Derdim var dağlar gibi
Ciğerden yaralıyım
Gülerim sağlar gibi
Her gelen bir gül ister
Sahipsiz bağlar gibi
Deyiş
İki kişinin karşılıklı söylediği manilerdir. Soru yanıt şeklinde düzenlenir. Bir başka kişinin ağzındanmış gibi aktarıldığı şekilleri de vardır.
