- Aşık edebiyatının en sevilen ve en yaygın olarak kullanılan nazım biçimidir. Sözlü Türk edebiyatındaki koşuk nazım şeklinin devamı niteliğindedir.
- Dörtlük sayısı genelde 3-5(6) arasında değişir.
- 11‘li hece ölçüsüyle (6+5 ya da 4+4+3 duraklı olarak) yazılır/söylenir.
- Kafiye örgüleri: abab/ cccb/ dddb … ; aaab/ cccb/ dddb … ; xaxa/ bbbc/ ccca … şeklindedir.
- Şair koşmanın son dörtlüğünde mahlasını söyler.
- Koşmalar, ezginin niteliğine göre “Acem koşması, Ankara koşması, topal koşma, kesik kerem” gibi türlere ayrılır.
- Koşmalar konu yönünden divan edebiyatındaki gazel ve şarkıya benzer.
- Türk edebiyatının tanınmış koşma şairleri Karacaoğlan, Bayburtlu Zihni, Aşık Ömer ve Erzurumlu Emrah‘tır.
- Karşılıklı konuşma biçiminde söylenmiş koşmalar da vardır. Dedim-dedili biçi-minde olan bu koşmalara müracaa denilir.
- Koşmalar genellikle lirik konularda söylenir. Aşk ve doğa konularının yanı sıra, ayrılık, özlem, yalnızlık, gurbet, sıla, ölüm gibi temaları işler. Atasözleriyle işlenmiş öğüt veren, talihten, kaderden yakınan konularda söylenmiş koşmalar da vardır.
- Koşmalar konularına göre dörde ayrılır:
Güzelleme
İnsan, hayvan ve doğa güzelliklerinin anlatıldığı şiirlerdir. En ünlü şairi Karacaoğlan‘dır.
Koçaklama
Yiğitçe bir anlatımla söylenen, kahramanlık ve savaş konulu şiirlerdir. Bu türün en başarılı sanatçıları Köroğlu ve Dadaloğlu‘dur.
Taşlama
Toplumun ve insanların eksik yönlerinin ele alınarak, bunların eleştirildiği şiirlerdir. Aynı konunun işlendiği şiirler Divan Edebiyatı’nda hiciv, Batı edebiyatında satir, çağdaş edebiyatta yergi olarak adlandırılır. Bu türün en ünlüleri Seyrani ve Bayburtlu Zihni‘dir.
Ağıt
Ölüm ve doğal afetler üzerine özel bir ezgiyle söylenen şiirlerdir. Ölüm konulu şiirlere sözlü Türk edebiyatında sagu, divan edebiyatında mersiye adı verilir.
