Dergâh Dergisi
1921-1923 yılları arasında İstanbul'da on beş günde bir olmak üzere 42 sayı olarak yayımlanan Dergah dergisi Cumhuriyet dönemi Türk şiirinin ilk kuşaklarını etkileyen bir yayın organıdır.
Derginin sorumlu yazı işleri müdürü Yahya Kemalin
öğrencilerinden Mustafa Nihat’tır (Özön).
Adeta bir okul niteliği taşıyan derginin yazı kadrosunda
Yahya Kemal, Ahmet Haşim, Abdülhak Şinasi, Yakup Kadri, Falih Rıfkı, Mustafa
Şekip, İsmail Hakkı (Baltacıoğlu) gibi imzalar bulunmaktaydı.
Derginin yetiştirdiği gençlerden birisi olan Ahmet Hamdi
Tanpınar, derginin adı konusunda Ahmet Haşim'in "haşhaş" ismini
önerdiğini, buna karşılık Yahya Kemal'in "İthaf" şiirinin etkisiyle
bu ad verildiğini belirtmiş ve iki şairin karşılaştırılması için bu iki
sözcüğün bir zemin oluşturabileceğine dikkati çekmiştir.
Dergâh dergisinin ilk göze çarpan özelliği Yahya Kemal'in
düşüncelerinin belirlediği çerçevede yayın politikası izlemiş olmasıdır.
İstanbul’dan Anadolu'daki Milli Mücadele’yi destekleyen dergi Batı'nın
maddeciliğine, pozitivizme ve mekanizme kanı bir tavır sergilemiştir. Dergiye
göre Müslüman Türk halkı, Anadolu'da düşmana karşı yürüttüğü ölüm kalım
savaşında maddi bakımdan kendisinde çok üstün olan bir düşmanla çarpışıyor.
Böyle bir durumda, ancak birer araç olarak değer taşıyan sayı, ölçü, pozitif
bilim ve teknolojiden söz edilemez. Başarı ancak yeni bir hayat hamlesinden
doğabilir ve o da niceliğe karşı niteliğin, mekanizme karşı yaratıcı hamlenin
zaferi demektir.
Özellikle Yahya Kemal'in ilk sayıda yayımlanan "Üç
tepe" adlı yazısı, örneklerini her ne kadar hikâye türü üzerinden verse de
yeni edebiyatın yönünü belirleyen, bildiri niteliğinde bir metindir. Yazar bu
yazısında Tanzimat yazarlarının dünyaya baktıkları Çamlıca Tepesi’nin, Servet-i
Fününcuların dünyaya baktıkları Tepebaşı'nın karşısına Milli Mücadelenin
simgesi olan Metristepe'yi çıkarır. Bu, Yahya Kemal'in Sorel'den duyduğu
Camille Julien'in "Fransa toprağı bin yılda Fransız milletini yarattı
cümlesinin yeniden üretilmesiyle oluşan yeni bir milliyetçilik düşüncesinin
ifadesidir. Anadolu toprağının 1071'den beri Türk milletini yoğurduğu, bir medeniyet
yaratacak hamle gücüne ulaştırdığı esprisini benimseyen yeni bir kültür
milliyetçiliği türüdür.
Dergâh dergisinin ikinci etkisi Özellikle Mustafa Şekip'in
(Tunç) makaleleri ile Bergson'dan yaptığı çeviriler ve bu filozof hakkındaki
incelemeleri ile oluşan modem-mistik niteliktir. İsmail Hakkı'nın (Baltacıoğlu)
yazılanı, tekke ve Divan şairlerinden seçilen örnekler ve bu konudaki incelemeler
bu anlayışı destekleyen öteki ürünlerdir. Böylece mistik duyarlıklı ve Yahya
Kemal'in "şiirde mükemmellik", Ahmet Häşim'in "saf şiir"
anlayışları ile kurulan yeni bir şiir estetiği Cumhuriyet'in ilk kuşak
şairlerini etkisi altına alır. Ahmet Hamdi Tanpınar, Ahmet Kutsi Tecer, Ali
Mümtaz Arolat'ın şiirleri bu estetiğin dergideki örnekleri arasındadır. Ayrıca
Yakup Kadri'nin (Karaosmanoğlu) Erenlerin Bağından adlı mensur şiirleri de önce
Dergâh dergisinde yayımlanmıştır. Öte yandan şiirini Fransız sembolistleri ile
tekke şiiri duyarlılığı arasında kuran dönemin genç şairlerinden Necip Fazıl
başta olmak üzere pek çok genç şairin de bu şiir anlayışından dolaylı olarak
etkilendiğini söylemek yanlış olmayacaktır.
Dergâh dergisi Kurtuluş Savaşı'nı destekleyen yayın
politikasının yanı sıra düşüncede Anadolu Türklüğünün tarih içerisindeki
macerasını, kültürel ve manevi değerlerini arayan bir milliyetçilik anlayışını,
edebiyatta yaşayan dille, mistik-modern duyarlılığı taşıyan "saf şiir (öz
şiir) anlayışını savunmuştur.
Kültür Haftası
Peyami Safa tarafından 1936 yılında yirmi bir sayı olarak
yayımlanmıştır. Sanat, bilim ve edebiyatı "kültür" odağında
birleştirmeyi, sağlamlaştırmayı esas alan, kültür meseleleri üzerin de yazılara
yer veren bir dergidir. Dergi özellikle de roman ve köy edebiyatı üzerine
tartışmalarla döneminde etkili olmuştur. Dergide; Peyami Safa, Faruk Nafiz
Çamlıbel, Halit Fahri Ozansoy, Ahmet Hamdi Tanpınar gibi imzalar görülür.
Ağaç
Necip Fazıl Kısakürek'in 1936'da on yedi sayı olarak
yayımladığı dergidir. Ağaç'ta sezgici ve milli bir sanat anlayışı
savunulmuştur. Dergide; Necip Fazıl Kısakürek, Ahmet Kutsi Tecer, Ahmet Hamdi
Tanpınar, Ziya Osman Saba, Cahit Sıtkı Tarancı gibi imzalar görülür.
Çınaraltı
Orhan Seyfi Orhon ve Yusuf Ziya Ortaç tarafından 1941-1948
tarihleri arasında yüz altmış bir sayı olarak yayımlanmıştır. Türkçü ve
milliyetçi bir dergidir. Dergide, Türk kültürü ve Türk tarihi üzerine
yoğunlaşılmıştır. Çınaraltı'da Orhan Seyfi Orhan, Yusuf Ziya Ortaç, Halide
Nusret Zorlutuna, Nihal Atsız, Peyami Safa, Behçet Kemal Çağlar, Faruk Nafiz
Çamlıbel, Halit Fahri Ozansoy, Zeki Ömer Defne, Tarık Buğra gibi imzalar,
eserlerini yayımlamışlardır.
Varlık
Yaşar Nabi Nayır tarafından 1933'te Ankara'da yayımlanmaya
başlayan dergi, 1946'dan itibaren İstanbul'da yayımlanmaktadır. Türk edebiyatının
en uzun soluklu dergisi olan Varlık, kendi çizgisinden ödün vermeden farklı
dönemlerde farklı akımlara ve anlayışlara ev sahipliği yapmıştır. Garip
anlayışına uygun ilk örneklere ve köy edebiyatı Ürünlerine sayfalarında yer
vermiştir. Dergi, halen yayımlanmaya devam etmektedir. Dergide; Abdülhak Şinasi
Hisar, Attila ilhan, Behçet Necatigil, Cahit Sıtkı Tarancı, Cevdet Kudret,
Ceyhun Atuf Kansu, Necati Cumalı, Nurullah Ataç, Orhan Veli, Sabahattin Kudret
Aksal, Sait Faik, Yakup Kadri Karaosmanoğlu gibi birçok yazar ve şairin
ürünlerine yer verilmiştir.
Büyük Doğu
Necip Fazıl Kısakürek tarafından ilk sayısı 1943'te
yayımlanan dergidir. Büyük Doğu, kimi zaman bir dergi kimi zaman da bir gazete
özelliği gösterir. Büyük Doğu, 1943-1978 arasında, çeşitli kesintilerle de
olsa, yayın hayatını sürdürmüştür. Büyük Doğu; siyasi, edebi, fikri, aktüel vb.
İçeriklidir. Dönem dönem derginin siyasi ya da edebi yönü ağırlık kazanmıştır.
Markopaşa
1946 yılında Sabahattin Ali, Aziz Nesin ve Rıfat Ilgaz
tarafından halkçı, toplumcu gerçekçi bir anlayışla çıkarılan siyaset, mizah, hiciv
dergisidir. Sürekli yasaklanan dergi: Markopaşa, Merhumpaşa, Malümpaşa,
Alibaba, Yedi Sekiz Paşa, Hür Markopaşa gibi birçok adla yayın hayatını sürdürmüştür.
Derginin yayın hayatı 1950'de sona ermiştir,
Hisar
İlk sayısı 1950’lerde yayımlanan dergi iki ayrı dönemde
yayın hayatını sürdürmüştür. 1950-1957 arasında yetmiş beş sayı, 1964-1980
arası iki yüz iki sayı yayımlanmıştır. Türk edebiyatında uzun soluklu ve önemli
bir dergi olan Hisar'da şiir başta olmak üzere pek çok edebi türle ilgili
yazılar yer almıştır. Resim, müzik, sinema yazılarının da yer aldığı dergi,
kendi çevresinde oluşturduğu Hisar topluluğuyla önem kazanmıştır. Hisarcıların
en önemli sanat ilkesi "milli olanla "yeni'yi bir araya getirmek
olmuştur. Gelenekten ayrılmayan bağımsız bir sanat anlayışını savunan
Hisarcılar, Batı'nın taklit edilmesi ne karşıdırlar. Dergide, Mehmet Çınarlı,
Munis Faik Ozansoy, İlhan Geçer, Turgut Özakman, Mustafa Necati Karaer,
Gültekin Samanoğlu, Nevzat Yalçın, Mehmet Kaplan gibi yazar ve şairler eserler
yayımlamışlardır.
Yaprak
Orhan Veli tarafından 1 Ocak 1949 tarihinden itibaren on beş
günde bir yayımlanan dergidir. Dergi, 15 Haziran 1950'ye kadar yayımlanmıştır.
Orhan Veli'nin ölümünün ardından arkadaşları tarafından Son Yaprak adlı özel
bir sayı yayımlanmıştır. Dergide ağırlıklı olarak Garip anlayışına uygun eserler
yayımlanmıştır. Yaprak'ta; Orhan Vell, Oktay Rifat ve Melih Cevdet Anday, Fazıl
Hüsnü Dağlarca, Cahit Külebi, Bedri Rahmi Eyüboğlu gibi isimlerin eserleri yer
almıştır.
Pazar Postası
1951’de yayımlanmaya başlayan derginin yazı işleri müdürü,
bu dergide yazdığı bir yazıyla İkinci Yeni'nin isim babası olan Muzaffer İlhan
Erdost’tur. Pazar Postası haftalık, siyasi bir gazetedir, fakat gazetenin
Sanat-Edebiyat eki edebi dergi niteliği taşır. Dergi, özellikle İkinci Yeni Hareketi’ne
bağlı şairlerin bu dergide yazmasıyla ünlenmiştir. Dergi, aynı zamanda Garip
şiirine karşı bir tutum içindedir ve özellikle şiir eleştirileriyle dikkat
çeker. Dergide A.Turgut (Turgut Uyar), Behçet Necatigil, Can Yücel, Fethi Naci,
Oktay Akbal, Salah Birsel, Sezal Karakoç gibi imzalar görülür.
Türk Dili
Ankara'da 1951 yılında, Türk Dil Kurumunun aylık yayını
olarak çıkmaya başlayan dergi Türk dilinin ve edebiyatının en uzun soluklu
dergilerinden biridir. Türk Dili dergisi, sadece dil konusunda yazılan
makalelerin, yazıların, incelemelerin yayımlandığı bir dergi değil, bütün edebi
türlere ait yazıların ve incelemelerin yer aldığı bir dergi olmuştur. Derginin
dile ve edebiyata katkısı, derginin çıkardığı özel sayılar ve verdiği ödüllerle
daha da artmıştır. Türk Dili dergisinde Doğan Hızlan, Fazıl Hüsnü Dağlarca,
Nurullah Ataç, Oktay Akbal, Orhan Hançerlioğlu, Peyami Safa, Sabahattin Kudret
Aksal, Salah Birsel, Suut Kemal Yetkin gibi birçok imza yer almıştır.
Mavi
1952’de Ankara'da yayımlanmaya başlamıştır. Mavi dergisi
çıkış amacını derginin ilk sayısında açıklamış ve sayfalarının ulusal sanatı
eserlerinde yansıtan sanatçılara açık olduğunu belirtmiştir. Mavi dergisinde,
yirmi birinci sayısından itibaren yazmaya başlasa da, Mavi topluluğu denilince
akla gelen ilk isim Attila İlhan olmuştur. Attila ilhan, toplumcu gerçekçi
sanatın ne olduğunu anlattığı yazılarıyla derginin yönünü toplumcu bir
edebiyata çevirmiştir. Dergide, Attila İlhan, Ahmet Oktay, Özdemir Nutku, Ülkü
Arman, Ferit Edgü, Orhan Duru, Demir Özlü gibi isimlerin eserleri
yayımlanmıştır.
Papirüs
Cemal Süreya’nın çıkardığı dergidir. Dergi ilk olarak
1960'ta yayımlanmıştır. Dergi, yayın hayatına aralıklarla devam etmiştir. Cemal
Süreya'nın imzasız başyazılarıyla dikkat çeken dergide, Özellikle şiirler ve
şiir üzerine yazılan yazılar yayımlanmıştır. Papirüs'te Can Yücel, Cemal
Süreya, Mehmet H. Doğan, Turgut Uyar, Ülkü Tamer gibi imzalar öne çıkmıştır.
Halkın Dostları
İlk sayısı 1970’te
Aylık Devrimci Sanat ve Kültür Dergisi alt başlığıyla İstanbul'da
yayımlanmıştır. Üçüncü sayıdan sonra dergi merkezi Ankara'ya taşınmıştır.
Dergiyi Ataol Behramoğlu ve İsmet Özel çıkarmışlardır. Dergiye Süreyya Berfe,
Özkan Mert, Asım Bezirci, Nihat Behram gibi imzalar da katkıda bulunmuşlardır.
Şiiratı
İlik sayısı Vural Bahadır Bayıl, Osman Hakan, Orhan Alkaya
ve Seyhan Erözçelik tarafından 1986 yılında yayımlanmıştır. Şiiratı, 1994'e
kadar yedi sayı yayımlanılmıştır. Dergi 2004'te tekrar yayımlanmaya
başlanmıştır. Şiiratı dergisi 1980 sonrası şiirin önemli toplanma yerlerinden
biri olmuştur. Dergide Haydar Ergülen, Hilmi Yavuz, Vural Bahadır Bayni, Osman
Hakan, Lale Müldür, Orhan Alkaya ve Seyhan Erözçelik gibi imzaların ürünleri
yayımlanmıştır.
